Nâng cao khả năng “tự bảo vệ” của trẻ em khi sử dụng mạng xã hội

Việc sử dụng mạng xã hội giúp trẻ em, thanh thiếu niên tăng cường kết nối xã hội, có cơ hội thể hiện bản thân và tiếp cận thông tin cũng như các nguồn lực trong học tập và cuộc sống. Tuy nhiên, khi sử dụng mạng xã hội, trẻ em, thanh thiếu niên nếu thiếu các kỹ năng tự bảo vệ, rất dễ rơi vào bẫy lừa đảo, tiếp cận với những nội dung độc hại như bạo lực, khiêu dâm; bị phát tán thông tin riêng tư, bị bắt nạt trực tuyến, bị tống tiền, dọa nạt, tham gia các hoạt động phi pháp, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và cảm xúc, gây ra các vấn đề về thể chất, tác động tiêu cực đến sự phát triển xã hội và học tập.

Trong thời đại công nghệ hiện đại như hiện nay, việc cấm trẻ không sử dụng, không tiếp cận với mạng xã hội không phải là giải pháp lâu dài. Thay vì cấm đoán, người lớn cần phải có nhiều biện pháp nâng cao khả năng “tự bảo vệ” khi sử dụng mạng xã hội cho trẻ em và thanh thiếu niên, giúp trẻ sử dụng mạng xã hội một cách thông minh và có hiệu quả. Đây là một vấn đề quan trọng và cần sự phối hợp từ nhiều phía, đặc biệt là gia đình và nhà trường, trong đó, cần tập trung một số nội dung sau: 

1. Giúp trẻ hiểu rõ những nguy cơ tiềm ẩn: không nên kết bạn hoặc trò chuyện với người lạ trên mạng; không đăng tải các thông tin nhạy cảm như địa chỉ nhà, số điện thoại, trường học, hay lịch trình cá nhân; tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, số căn cước công dân, tài khoản ngân hàng, mã OTP cho bất kỳ ai không quen biết hoặc qua điện thoại. Hướng dẫn trẻ cách nhận biết và tránh những nội dung không phù hợp, bạo lực hoặc lừa đảo.

2. Dạy trẻ cách sử dụng các công cụ bảo mật: Thiết lập quyền riêng tư, đặt chế độ riêng tư cho các bài đăng, ảnh và thông tin cá nhân; Tạo mật khẩu phức tạp và không chia sẻ mật khẩu với bất kỳ ai.

3. Giáo dục trẻ nhận thức rằng các cơ quan Công an, Viện kiểm sát, Tòa án không làm việc, điều tra hay giải quyết vụ việc qua điện thoại và không yêu cầu công dân chuyển tiền vào bất kỳ tài khoản nào để phục vụ điều tra, xác minh. Khi nhận được các cuộc gọi từ các số điện thoại lạ, tự xưng là cán bộ Công an, Viện kiểm sát, Tòa án … đưa ra thông tin như: trẻ hoặc người thân có liên quan đường dây rửa tiền, buôn ma túy, bị truy nã, có lệnh bắt giữ … phải bình tĩnh, không hoảng sợ, không làm theo bất kỳ yêu cầu nào, hãy lập tức báo với người lớn và tìm kiếm sự hỗ trợ.

4. Thường xuyên giáo dục trẻ 5 chiêu trò lừa đảo của các đối tượng xấu, phổ biến: (01) Dụ dỗ chuyển tiền để “giúp bạn bè”, giả danh người thân hoặc người quen nhắn tin bảo đang gặp khó khăn, nhờ chuyển tiền gấp. (02) Giả danh người nổi tiếng, thần tượng gửi tin nhắn riêng, gọi video hoặc mời tham gia “chương trình fan đặc biệt”, yêu cầu trẻ cung cấp thông tin cá nhân, ảnh riêng tư hoặc làm theo yêu cầu. (03) Giả mạo bạn mới, tạo mối quan hệ thân thiết, nhắn tin mỗi ngày, tạo sự tin tưởng, sau đó bắt đầu gợi ý chuyện nhạy cảm, xin ảnh riêng tư hoặc dụ ra ngoài gặp mặt (04) Lừa nạp thẻ game, mục đích chiếm đoạt tiền từ thẻ cào hoặc mã OTP. (05) Nhắn tin nhận quà, trúng thưởng bất ngờ.

Hướng dẫn trẻ cách xử lý đối với một số tình huống có thể gặp phải như:

- Nếu nhận được link, đường dẫn lạ không rõ nguồn gốc – Không bấm/nhấn truy cập.
- Bị dụ dỗ gửi ảnh hoặc thông tin cá nhân – Tuyệt đối không gửi
- Người lạ nhắn tin, rủ ra ngoài gặp mặt – Không trả lời, không hẹn gặp bất cứ ai quen qua mạng mà chưa xin phép cha mẹ, người thân.
- Khi phát hiện bạn bè có dấu hiệu bị lừa đảo - Báo ngay với người lớn và giúp bạn giữ bình tĩnh, không tự ý can thiệp. Khi thấy bất cứ dấu hiệu bất thường nào, lập tức báo cho người lớn xử lý.

5. Xây dựng sự tin tưởng và đồng hành, thường xuyên trò chuyện và lắng nghe những gì trẻ chia sẻ. Khi phát hiện các vụ việc có dấu hiệu nghi ngờ, cần liên hệ ngay với cơ quan Công an gần nhất để được hướng dẫn, xác minh và xử lý kịp thời. 
Bằng cách kết hợp những biện pháp trên, chúng ta có thể giúp trẻ em và thanh thiếu niên trở thành những người dùng mạng xã hội thông minh và an toàn hơn. Điều quan trọng nhất là luôn đồng hành và trở thành chỗ dựa vững chắc cho trẻ trong mọi hoàn cảnh.
 

Thúy Hằng